"Ocalenie Atlantydy" – Zyta Oryszyn

Wojna i okupacja w istotny sposób wpłynęły na zmiany w strukturze społeczeństwa polskiego. Migracje ludności przybierały różne kierunki i natężenie. W książce Zyty Oryszyn poznać można losy przesiedleńców z ziem wschodnich, których ulokowano na „złotodajnych poniemieckich terenach” (Dolnego Śląska). I jak dowiadujemy się z ust bohaterów, na ziemiach tych „złota nie znajdowano, ale czasami można się było nachapać różności”. A to się trafiła maszyna do szycia, a to zegar ścienny, bombki, jakaś broszka, były też i meble… Tak oto przyszło żyć przesiedleńcom w cudzej skórze, z cudzym dobytkiem, dodatkowo w nieznanym ustroju. Życie to jednak do najłatwiejszych nie należało. I o tym właśnie przeczytamy na kartach powieści „Ocalenie Atlantydy”. Przez książkę nieraz przewinie się hasło „NIECH ŻYJE I UMACNIA SIĘ WŁADZA LUDOWA”, nie raz też będzie dramatycznie, a dla równowagi znajdzie się i miejsce na czarny humor. Poznamy losy korowodu bohaterów osadzonych w rzeczywistości schyłku II wojny i okresu poprzedzającego stan wojenny.

Do osób, które dzieje Polski Ludowej znają jedynie z podręczników historii, wiele treści z „Ocalenia Atlantydy” może nie trafić. Nie dlatego, że są one napisane w skomplikowany sposób, ale dlatego, iż opisują skomplikowane i odległe czasy. Autorka dość sprawnie ukazała zagubienie ludności, której przyszło żyć w zgodzie z „ludową demokracją”. Obserwujemy jak tworzą się małe społeczności, jak przesiedleńcy walczą o dobre życie, jak rodzą się między nimi wzajemne sympatie i antypatie. W wannie znalezionej na korytarzu kamienicy kąpią się wszyscy na zmianę, ale jak trzeba to i chętnie na sąsiada doniosą.

Temat, o którym traktuje lektura, jawił się niezwykle ciekawie. Wystarczyło tym tematem odpowiednio pokierować, rozbudować go, wzbogacić o barwne postacie… Niestety, odnoszę wrażenie, że realizacja nieco zawiodła. Sporo w lekturze pani Oryszyn chaosu. Powracania do sentencji sprzed kilkunastu stron. Trochę to wszystko przypomina zbiór „anegdot” z dość fatalnym finałem. Nie łatwo jest zżyć się z bohaterami (mało wyrazistymi), toteż i niełatwo śledzi się ich losy. Książkę czyta się trochę dla samego czytania. Ma fragmenty, które potrafią zaciekawić, ale wiele jej treści rozmywa się, rozciąga, wprowadzając zamęt i niejasność.

Nasuwa się pytanie: czy nastąpił zgrzyt na linii młody odbiorca – lektura o czasach peerelu, czy książka ogólnie nie zachwyca? Mnie osobiście książka nie urzekła i na pewno nie zaliczę jej do grona lektur, o których długo się pamięta. Miałam nadzieję na kawał literatury, a zdecydowanie czuję się głodna…

Dane o książce: Zyta Oryszyn, Ocalenie Atlantydy, Świat Książki 2012, s. 272.