"Cyrk nocy" – Erin Morgenstern

Jak podaje definicja, cyrk to namiot, w którym arenę otacza widownia, a także widowisko rozrywkowe składające się z występów klownów, tresury zwierząt oraz pokazów akrobatycznych. Jednak „Cyrk nocy” to coś zgoła innego. W powieściowym Le Cirque des Rêves spektakle rozpoczynają się po zmierzchu, a ich dodatkową atrakcją są najprawdziwsze czary. Historia rozgrywająca się na tle namiotów w czarno-białe paski ma w sobie duży potencjał, ma i coś z baśniowości, ewidentnie widać, iż opisała ją osoba z dużą wyobraźnią, ale czy to wystarczyło, żeby oczarować czytelnika…?

Z pewnością zachwyca już samo wydanie. Oprawa upstrzona połyskującymi gwiazdami, kunsztownie rozpoczynające się rozdziały – to wszystko tworzy dość klimatyczną aurę. Ogólny zarys treści także obiecuje nam coś wyjątkowego: zarysowuje świat, w którym czym prędzej chcemy się znaleźć, by choć na chwilę stać się jego częścią.

W przestrzeni wykreowanej przez Erin Morgenstern mamy do czynienia z wędrownym cyrkiem, który stanowi arenę dla rozgrywki dwóch mistrzów magii. A właściwie dla ich podopiecznych: Celii i Marca - bezwiednych marionetek w rękach swoich nauczycieli. Kto z nich okaże się lepszy – córka jednego z magików, czy wyciągnięty z przytułku sierota…? Czyje zdolności okażą się być zwycięskimi? Młodzi adepci nieświadomi zagrożenia i reguł gry prześcigają się w niezwykłości magicznych sztuczek. Drzewo życzeń, lodowy ogród, pobudzanie przedmiotów do życia, manipulacja wyglądem – to tylko nieliczne wytwory ich pracy. A między tym wszystkim: magią, rywalizacją, niewiadomym celem gry, zrodzi się uczucie… Tylko czy ma ono prawo bytu w świecie iluzji…?

Nasuwa mi się jeszcze jedno pytanie: czy tak interesującej fabule można zaszkodzić? Niestety okazuje się, że można. Niby magiczne zdarzenia przeplatają się przez karty powieści, niby cyrk podróżuje z miasta do miasta, a o rozgrywce między Marco i Celią co rusz się czytelnikowi przypomina. Tylko dokąd to zmierza? Aura tajemnicy towarzyszy nam tak długo, że już się nawet zapomina, że coś ma zostać odkryte. A kiedy następuje ów kulminacyjny moment wszystko odkrywa się samo. Nim jednak nastąpi rozwiązanie powieściowej zagadki, trzeba będzie przebrnąć przez opisy kilku oderwanych od siebie historii, które pozornie bliżej końca się ze sobą połączą. Na przemian bowiem poznajemy dzieje młodych adeptów, ich rywalizacji i uczucia, by za chwilę zgłębiać opowieść o zegarmistrzu konstruującym osobliwe zegary i poznawać losy nastoletniego chłopca o imieniu Bailey (oczarowanego cyrkiem) oraz towarzyszących mu bliźniąt Murray. Dodatkowo są liczne doniesienia z przyjęć towarzyskich cyrkowców oraz tzw. ‘rêveurs’ – swego rodzaju siatki wywiadowczej, śledzącej trasę cyrku. Natomiast między tą lawiną opisów ginie gdzieś sens całej lektury. Ta zaś zaczyna nużyć.

Kreacje bohaterów także pozostawiają wiele do życzenia. Trudno odgadnąć naturę postaci z samych opisów strojów i wyglądu włosów… Autorka tyle uwagi poświęciła na ‘szczegóły szczególików’, że zapomniała o tym, co istotne. W ten sposób myśli głównych bohaterów można poznać jedynie z dialogów, zaś uczucie pomiędzy Marco i Celią po tym jak to wszystko dookoła wiruje, mieni się i elektryzuje. 

Gdyby forma nie przerosła treści, mielibyśmy do czynienia z dziełem niezwykłym. Takim, które zapada w pamięć, które czaruje i wciąga w wykreowany świat. A tak głównym atutem powieści jest cała związana z nią otoczka – po pierwsze tematyka: cyrk przez duże C, po drugie dopracowane detale: zgrabna czcionka, ozdobne zawijasy przy kolejnych rozdziałach, po trzecie – aura niesamowitości. Szkoda tylko, że ta cała niezwykłość gdzieś po drodze się gubi, traci na wyrazistości, by ostatecznie zniknąć pomiędzy rozległą, całkiem zwyczajną treścią. 

 

Moja ocena: 4/6

Dane o książce: Erin Morgenstern, Cyrk nocy, Świat Książki 2012 s. 432.